Durante un par de anos, traballei nun xacemento arqueolóxico musealizado. Entre outras funcións, unha das tarefas era ensinar os restos antigos á xente que viña a visitarnos. Á saída, tiñamos a disposición dos visitantes unhas enquisas cunhas preguntas que servirían para orientar futuras actuacións e melloras no espazo musealizado; o típico: procedencia, idade, aspectos a mellorar, grao de satisfacción, etc,… Pero sempre botei en falta unha pregunta que ao meu entender é fundamental: Por que viñeron a ver o xacemento?
Que nos arrastra a ver museos, edificios antigos, restos arqueolóxicos,…? Cando estamos de vacacións fóra dos nosas cidades, imos como polos sen cabeza visitando catedrais, museos, vetustos edificios,… a velocidades vertixinosas. Todo nos gusta, todo nos chama a atención, todo o admiramos, queremos fotografar todo o que vemos. Os nosos gadgets (móbiles, ipads, iphones, cámaras, e un largo etcétera) convértense en armas de fotografado masivo, cos que en vez de disparar a todo o que se move, disparamos a todo o que está inerte. Pode que na nosa vila de orixe vivamos xusto ao lado do mesmísimo Xardín Botánico, pero se imos de viaxe, calquera árbore de calquera vila parécenos magnífica, e temos a irrefreable necesidade de facerlle unha foto que, de volta ao noso fogar, quedará no limbo do noso disco duro, durmindo o sono dos xustos. Non teño moi claro a que responden estes comportamentos, quizais é unha consecuencia máis do noso xeito de consumir – e vivir-: todo é rápido e todo é agora. Non esquezamos que a cultura, guste ou non, é un produto de consumo máis.
Eu si sei que respondería se me fixesen a pregunta da que falaba ao principio: a razón é por que me xera emocións (positivas). Quizais pensedes que estou posuído polo espírito de Ned Flandres (Hola, holita!), ou que lle din un grolo á botella de Mimosín, pero é que non se me ocorre outra resposta posible.
O aprecio polo patrimonio carrexa unha serie de beneficios que retroalimentan a súa conservación (dende o gozo xorde a necesidade de coñecemento, dende o coñecemento a necesidade de valorar e respectar, dende o respecto xorde a necesidade de demandar o seu coidado e protección, dende o coidado facilítase o gozo). Pero a maiores de calquera armazón teórica, o obxectivo nº 1 cando nos achegamos a calquera manifestación cultural ou ben patrimonial, ten que ser necesariamente o goce. Cando imos a ver unha boa peli ou un concerto non nos paramos a pensar nos beneficios persoais, simplemente gozamos con eles.
Por outra banda, é un bo sinal que o que estamos a contemplar nos xere novas preguntas, fomente o noso espírito crítico, e para iso a rapazada é única. As preguntas máis lóxicas que escoitei traballando naquel xacemento musealizado partiron dos pequenos visitantes. Lémbrome que unha vez estaba a explicar como as casas castrexas con teito de colmo non tiñan chemineas para a saída do fume, xa que o teito, á vez que impedía que entrara a auga de chuvia, deixaba que se filtrase o fume que xurdía nos lumes das lareiras. Unha rapariga duns 6 anos levantou a man e preguntou: Pero, si non tiñan cheminea, por onde entraba Papa Noel? Unha lóxica brutal, non me diredes que a pregunta non zumegaba coherencia e intelixencia. Tiven que aclararlle que o que facían os castrexos a noite de Nadal era deixar a fiestra aberta no espazo que funcionaba como adro de entrada á casa, e alí deixaba Papá Noel os regalos.
27 decembro 2013